بلاک چین (blockchain) چیست، چگونه کار می کند و چه کاربردهایی دارد؟ این‌ها سوالات متداولی هستند که در مورد این فناوریِ انقلابی پرسیده می‌شوند و احتمالا درک آن برای تازه‌کاران و حتی برای حرفه‌ای‌ها چندان ساده نباشد. با ما همراه باشید تا به تمام این سوالات به زبان ساده پاسخ بدهیم.

واژه بلاک چین (Blockchain) ترکیبی از دو کلمه Block (بلوک) و Chain (زنجیره) است. این فناوری در حقیقت زنجیره‌ای از بلوک‌هاست.

برای درک بهتر نوع کارکرد سیستم بلاک چین بهتر است بحث را با یک مثال آغاز کنیم فرض کنید بانک مرکزی یک کشور طوری طراحی شده باشد که تمامی اطلاعات قابل مشاهده باشند مثلاً بانک مرکزی شیشه‌ای در این نوع از بانک دیگر اطلاعات و مبالغ غیر قابل دیدن نیست و شما از طریق این بانک شیشه ای همه چیز را مشاهده می کنید مثلاً می توانید ببینید که شخص داخل حسابش چقدر پول دارد این پول را در چه تاریخی و چه مقدار به چه حسابی انتقال میدهد یا چه مبلغی را کی و از طریق چه کسی دریافت کرده است پس اگر کسی جلوی این بانک قرار بگیرد به علت اینکه هیچ چیزی قابل پنهان نیست همه چیز را می تواند مشاهده کند به نظرتان مهمترین علیرضا این بانک چه چیزی است قطعاً در این سیستم فساد هم از بین می‌رود چون دیگر داستان پنهان و پشت پرده ای وجود ندارد چون اگر کسی بخواهد اختلاس یا دزدی انجام دهد چون این کار راهی می توانند ببینند علیرضا پس امکان انجام کار وجود ندارد زیرا هیچ دزدی در انظار عمومی جلوی چشم دیگران چیزی را به سرقت نمی‌برند چون باعث می شود همه متوجه دزدی و متهم بودن او بشوند بانک شیشه ای مثالی قابل درک از سیستم بلاک چین است هر چند با تفاوت های جزئی.

در هر بلاک، هر اطلاعاتی می‌تواند ثبت شود؛ از جرم و جنایت‌های یک فرد تا نمایش اطلاعات حساب برای دارایی‌ها مانند بیت کوین.

به طور کلی بلاک چین یک نوع سیستم ثبت اطلاعات و گزارش است.

تفاوت آن با سیستم های دیگر این است که اطلاعات ذخیره شده روی این نوع سیستم.میان همه ی اعضای شبکه به اشتراک گذاشته میشود و امکان حذف و تغییر اطلاعات غیر ممکن است.

بیتکوین اولین کاربرد از این فناوری بود و از بلاکچین برای ذخیره ی اطلاعات مالی کاربران بهره برد.

اگر بلاکچین یک سیستم عامل باشد بیتکوین یک نرم افزار روی این سیستم عامل است.

در هر بلاک هر اطلاعاتی میتواند ثبت شود. از جرم و جنایت یک فرد تا نمایش اطلاعات مالی او.

در بلاکچین اطلاعات در بلاک ها قرار میگیرند و باهم به صورت ذنجیره ای مرتبط می شوند.

برای مثال بلاکچین زیر را در نظر بگیرید. هر بلاک تیم فوتبالی را نشان میدهد و اطلاعات بازیکنان در آن ثبت شده.

یک چیز دیگر هم وجود دارد. هر کدام از این بلاک‌ها چیزی به نام هش دارند. یک هش رشته‌ای از کارکترهاست که با توابع خاصی ساخته می‌شود. هش یک داده یا ورودی همیشه ثابت است. این باعث می‌شود تا از تقلب و تغییر اطلاعات ثبت شده روی بلاک چین جلوگیری به عمل آید.

مثلاً در عکس بالا برای بلاک بارسلونا که حاوی اطلاعات اسم بازیکنان مسی. ژاوی و اینیستا است، هش بلاک «NYLAC» است.

در بلاک چین، بلاک‌ها علاوه بر اینکه خودشان یک هش دارند، حاوی هش بلاک قبلی هم هستند.

هش در هر بلاک چین با یک تابع ریاضی خاص به‌دست می‌آید که توسعه دهندگان آن را مشخص میکنند. کوچک‌ترین تغییر در اطلاعات یک بلاک، هش آن را به طور کلی تغییر می‌دهد.

مثلاً اگر یک کاراکتر به اطلاعات اسم بازیکنان بارسلونا اضافه شود، هش بلاک تغییر می‌کند و در نتیجه بلاک‌های بعدی هم غیر معتبر خواهند شد.

اگر کسی محتوای یک بلاک را تغییر دهد و هش بلاک‌های بعدی را به روز رسانی کند، چه می‌شود؟ این امکان وجود دارد اما شما توزیع را در نظر نگرفته‌اید.

داده‌های بلاک چین در یک کامپیوتر یا سرور خاص ذخیره نمی‌شوند. هر کامپیوتر یا سیستمی که به شبکه وصل شود، یک نسخه از اطلاعات را دریافت می‌کند. به هر کامپیوتری که به شبکه متصل می‌شود و یک کپی از بلاک چین را دریافت می‌کند، نود (Node) می‌گویند.

وقتی شما به یک بلاک چین متصل می‌شوید، یک نسخه از کل داده‌های آن را دریافت می‌کنید. هیچ تغییری در اطلاعت امکان پذیر نیست مگر اینکه بیش از ۵۰ درصد از داده‌های رایانه‌های متصل به شبکه تغییر کند.

مثالی دیگر از بلاکچین:
بلاک چین را یک به عنوان بایگانی که اطلاعات روی آن ثبت می شوند، در نظر بگیرید. شاید یک بلاک چین با چیزهایی که با آن بیشتر آشنا هستید، خیلی تفاوت نداشته باشد. مثل ویکیپدیا.

با استفاده از یک بلاکچین، افراد زیادی می توانند گزارشات مختلفی را به یک نوع بایگانی اطلاعات وارد کنند و همچنین کاربران می‌توانند چگونگی ثبت و به روز رسانی اطلاعات را کنترل کنند.

ساختار و نوع کار این فناوری خیلی با نوع کار وب‌سایت ویکیپدیا تفاوت ندارد. مقالات ویکیپدیا هم محصول یک ناشر نیستند. بنابراین در ویکی‌پدیا هم فقط یک فرد اطلاعات را کنترل نمی‌کند.

با این حال، با بررسی‌های عمیق‌تر، تفاوت‌هایی که باعث می‌شود فناوری بلاک چین منحصر به فرد باشد، روشن‌تر می‌شود. در حالی که هر دو در شبکه‌های توزیع شده (اینترنت) اجرا می‌شوند، ویکی‌پدیا در شبکه جهانی وب (WWW)، با استفاده از یک مدل کلاینت سرور، طراحی شده است.

یعنی در ویکیپدیا، داده‌ها روی سرور متمرکز ذخیره می‌شوند. این یعنی حتی اگر کاربران هم نخواهند، یک یا چند نفر به تمام داده‌ها کنترل دارند و می‌توانند آن‌ها را تغییر دهند یا به طور کامل پاک کنند.

در ویکی‌پدیا، یک کاربر(کلاینت)، با مجوزهایی که در حساب کاربری خود توسط سیستم برایش تعیین می‌شود، قادر است همه یا برخی از ورودی های ویکی‌پدیا را که در یک سرور متمرکز ذخیره شده‌اند، تغییر دهد.

هر زمان که یک کاربر به صفحه ویکیپدیا دسترسی پیدا کند، نسخه به روز شده دیتابیس (مسترکپی) را دریافت می‌کند. اما تفات اصلی این است که کنترل پایگاه داده همچنان با مدیران ویکی‌پدیا باقی می‌ماند و کنترل دسترسی‌ها و مجوزها توسط یک مقام مرکزی حفظ می‌شود. به نوعی مدیران ویکی‌پدیا می‌توانند یک مقاله را هر زمان که بخواهند حذف کنند.

اما در بلاکچین، مالک اطلاعات پایگاه داده همان کاربران شبکه هستند و اطلاعات ثبت شده روی آن پاک نمی‌شود.

در واقع تفاوت اصلی ویکیبدیا و بلاکچین در این است که در ویکیبدیا کاربران میتوانند در ایجاد و مشاهده ی اطلاعات همه باهم همکاری کنند اما مدیر سایت میتواند به عنوان شخصیت اصلی اطلاعاتی را تغییر دهد.اما این اتفاق در بلاکچین نمی افتد و کسی نمیتواند تغییری ایجاد کند.

خلاصه:
بلاک چین یک فناوری است که امکان ثبت اطلاعات به صورت دائمی و بدون امکان تغییر را فراهم می‌کند.

این فناوری در حقیقت نوعی دیتابیس یا پایگاه داده است که روی یک یا چند سرور خاص قرار ندارد بلکه روی تمام کامپیوترهایی که به شبکه متصل می‌شوند، توزیع شده است. به دلیل بهره بردن از رمزنگاری و ثبت آن در همه کامپیوترهای شبکه، گزارشات ثبت شده قابل هک یا حذف نیستند.

بیت کوین اولین کاربرد این فناوری بود اما از این سیستم انقلابی برای هر سیستمی که نیاز به ثبت گزارش داشته باشد می‌توان بهره برد.