در ایران انواع بورس به ۴ دسته تقسیم می شوند که هرکدام شرکت مربوط به خود را دارند. این بازار ها شامل بورس، فرابورس ، بورس کالا و بورس انرژی می باشد و همگی اینها زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار تهران فعالیت می کنند.ما در ایران بورس ارز برای معاملات و تبادلات و سرمایه گذاری ارز های خارجی به شکل مرسوم جهانی نداریم و خرید و فروش ارز بصورت دستی در بازار آزاد و صرافی ها انجام می شود.
بورس اوراق بهادار:
اولین مورد از انواع بورس در ایران بورس است که فکر ایجاد شرکت بورس اوراق بهادار تهران در سال ۱۳۱۵ مطرح شد و با تصویب ایجاد آن در سال ۱۳۴۵ از ۱۵ بهمن ۱۳۴۶ بورس ایران شروع به فعالیت خود کرد.بورس تهران نیز در ابتدا بوسیله تخته سیاه و گچ قیمت سهام ها را در تالار به نمایش در می آورد و معاملات بسیار محدود توسط کارگزاری ها هفته ای در یک روز و ساعات محدود انجام می شد. ولی با پیشرفت ها و افزایش شرکت های پذیرفته شده در سازمان بورس و همچنین بیشتر شدن تعداد کار گذاری ها و مهم تر از همه پیشرفت تکنولوژی امروزه برای معامله کرده نیازی برای رفتن به هیچ اداره و سازمانی نیست و صرفا با استفاده از یک موبایل و یا کامپیوتر می توانید از خانه به راحتی هر سهمی را که خواستید بخرید و یا بفروشید.
ساختمان بورس اوراق بهادار در خیابان حافظ تهران می باشد.در بورس اوراق بهادار تهران معاملات سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس و اوراق مشارکت انجام می پذیرد که تمام معاملات از طریق کارگزاری ها و با داشتن کد های معاملاتی انجام می شود.
شرکت های پذیرفته شده در بورس
بر حسب شاخص های آماری همچون سودسازی،سرمایه ثبت شده، سهام شناور ،میزان شفافیت و …. رتبه بندی می شوند و به دو دسته
در بازار های اول و دوم تقسیم می شوند که بازار اول نیز از دو زیرمجموعه ی تابلو
اصلی و فرعی تشکیل شده.
در
حال حاضر ساعات معاملاتی بورس از ۹ تا ۱۲:۳۰ روز های شنبه تا چهارشنبه ( غیر از تعطیلات رسمی ) با دامنه
نوسان قیمت ۵% می باشد. شرکت بورس اوراق
بهادار تهران خود جز شرکت های سهامی می باشد که نماد معاملاتی آن بورس است و می
توان در بازار سهام این شرکت را خرید و فروش کرد.
نهاد
های معاملاتی می توانند در رتبه بندی های ساز مان بورس جا به جا شوند مثلا با
پیشرفت به تابلوی اصلی بازار اول انتقال پیدا کنند یا حتی از بازار اخراج شوند که
بستگی به عملکرد آنها طبق معیار های سازمان بورس دارد.
فرابورس:
نوع دوم از انواع بورس در ایران
فرا بورس می باشد که به بازار اول و دوم و پایه (الف ٬ ب و ج) و بازار سوم تقسیم می شود. در کشور های تراز اول جهان
بازار فرا بورس برای معاملات سهام شرکت هایی است که دارای عدم شفافیت مناسب و
کافی،سودآوری نامناسب و… است که معاملات
آن طبق توافق خریدار و فروشنده انجام می شود.
در
کشور ما فرابورس از ۶ مهر سال ۱۳۸۸ برای
معاملات سهام تمام شرکت هایی که نتوانسته اند مقررات بورس را رعایت کنند تاسیس شد
و به بازار های اول،دوم،سوم،بازار های پایه الف،ب،ج دسته بندی می شود.
شرکت های بازار بر اساس ریسک سرمایه گذاری ٬ شفاف بودن صورت های مالی و میزان بدهی و… در یکی از بازار های الف ٬ ب و ج قرار می گیرند.
بازار پایه ج پایین ترین سطح شرکت های فرابورس است که طبق معیار های تعریف شده شرکت فرابورس دسته بندی شده اند. در این بازار دامنه نوسان دیگر معنایی ندارد و سهم های این بازار بدون دامنه نوسان معامله می شوند. سرمایه گذاری در سهم های بازار ج توصیه نمی شود مگر برای افرادی که رانت دارند. سفته بازی در بازار ج زیاد است و برای افرادی که رانت ندارند این بازار بسیار پر ریسک است.
بازار ب دارای دامنه نوسان ۱۰ درصدی می باشد. بازار ب نسبت به ج از شرایط بهتری برخوردار است ولی با این وجود باز هم پیشنهاد می دهیم در این بازار هم اگر رانت و تجربه کافی ندارید معامله نکنید.
بازار الف که بیشتر سهم ها در این بازار هستند و بیشتر معامله گران در این بازار فعال اند. در بازار الف دامنه نوسان ۵ درصد است و در این بازار سفته بازی به مراتب بسیار کمتر است و می توان با اعتماد بالایی در این بازار سهام خرید و فروش کرد.
در کل به معامله گرانی که رانت و یا تجربه کافی ندارند پیشنهاد می دهیم در بازار پایه ب و ج به هیچ عنوان معامله نکنند. بازار الف بسیار شفاف و برای معامله گری امن می باشد.
در فرابورس موارد دیگر مالی نیز معامله می شود که به عنوان بازار های نوین مالی و بازار ها مشتقه مالی عنوان می شوند مانند اوراق با درآمد ثابت ،تسهیلات مسکن و….
معاملات بازار های فرابورس دامنه نوسان های متفاوتی دارند. شرکت فرابورس نیز همانند بورس بصورت سهامی قابل خرید و فروش است و با نماد فرابورس در بازار معامله می شود.سود این شرکت از کارمزد معاملات زیر نظر فرابورس حاصل می شود.
.
بورس کالا:
در بخش سوم از انواع بورس در ایران به بورس کالا می رسیم . معاملات در این بازار بصورت نقد،نسیه و سلف برای انواع محصولات کشاورزی و صنعتی انجام می شود و به بازار های فیزیکی،فرعی،مشتقه و مالی تقسیم می شود که هرکدام نیز بخش های متفاوتی دارند تا کالاهای پذیرفته شده در بورس کالا را در خود جای دهند.سهام شرکت بورس کالا نیز با نماد معاملاتی کالا در بازار قابل خرید و فروش است و درآمد آن حاصل از کارمزد معاملات کالایی تحت نظر این شرکت است.بورس کالا فعالیتش را از سال ۱۳۸۶ آغاز کرده است.
بورس انرژی:
و اما در آخرین مورد از انواع بورس می رسیم به بورس انرژی که با ۶ سال سن جوان ترین بازار در بورس ایران محسوب می شود. بورس انرژی به عنوان چهارمین بورس رسمی کشور از سال ۱۳۹۱ فعالیت خود را آغاز کرد که هدف از آن معاملات هرگونه مواردی که دارای انرژی هستند مانند برق، نفت و گاز .سود این بورس نیز حاصل از کارمزد معاملات بخش های انرژی است و سهام آن برای افراد حقیقی و حقوقی قابل خرید و فروش است.
