بهتر است بحث را با مثال آغاز کنیم.

 فرض کنید قصد ثبت نام در کلاس زبان را دارید.

 برای این کار نمی توانید از همین فردا سر کلاس آموزشگاه زبان رفته و شروع به یادگیری کنید.

 بلکه باید مراحل اولیه را طی کنید که این قانون است.

 ابتدا باید به یک آموزشگاه مراجعه کرده و در آن آزمون تعیین سطح داده تا مشخص شود میزان سواد زبان شما چقدر است.

 بعد آموزشگاه به شما اعلام می کند که از فلان تاریخ شما حق حضور در فلان سطح از کلاس زبان را دارید.

 حالا شما باید شهریه را پرداخت کنید تا پروسه ی آموزش زبان شما شروع شود.

  در بورس هم تقریباً مانند مثال بالا عمل می‌شود.

 ابتدا تعداد مشخصی شرکت در سازمان بورس وجود دارد که مورد تایید است و حالا اگر شرکتی بخواهد به این جمعیت اضافه شود باید پروسه قانونی را طی کند تا سهام آن شرکت هم وارد بورس شده و مردم شروع به سرمایه گذاری و خرید و فروش سهام آن شرکت شوند.

این پروسه اصلاً کار آسانی نیست و شرکت های زیادی به دلیل مزیت های زیادی که در بورس وجود دارد قصد ورود به آن را دارند اما راه قانونی را باید طی کنند.

 پس از طی شدن این پروسه و تایید کردن شرکت توسط سازمان بورس حالا وارد تاز عرصه اولیه می شویم.

عرضه اولیه چیست؟

عرضه اولیه یا IPO  که مخفف کلمات (initial public offering) به معنی اولین عرضه عمومی است و زمانی اتفاق می افتد که شرکتی برای اولین بار در بورس پذیرفته شده و قسمتی از سهام خود را به فروش عموم می گذارد تا معاملات آن در بازار بورس انجام شود.

این شرکت می تواند دولتی و یا خصوصی باشد اما باید از نوع سهامی باشد و با ورود به بازار بورس به شرکت سهامی عام تبدیل می شود.

شاید برایتان سوال شود چرا یک شرکت باید سهام خود را بفروشد و وارد بازار بورس شود باید بدانید که عرضه اولیه برای شرکت ها مزایای زیادی دارد:

تامین مالی:

شاید مهم ترین دلیل وارد شدن شرکت ها به بورس و عرضه سهامشان همین تامین مالی باشد. پول حاصل از فروش سهام های شرکت به حقوق صاحبان سرمایه می رسد و آنها می توانند با این پول که در اختیارشان قرار گرفته است اقدام به اجرای طرح های توسعه کنند و یا مشکلات مالی خود را رفع کند و یا حتی شرکت های دیگر تاسیس کنند و به کار آفرینی بپردازند و یا حتی این پول را دوباره به همان شرکت تزریق کنند.

سهام کارکنان:

برخی از شرکت ها سهام شان  را بین کارکنان خودشان عرضه می کنند در نتیجه بستر لازم برای خرید و فروش سهام شرکتشان برای سایر افراد مهیا نیست از این رو سهام این شرکت ها در بیشتر موارد فاقد ارزش مناسب برای سرمایه گذاری می باشد.اگر شرکت بتواند شرایط لازم برای حضور در بورس کشور را احراز نماید می تواند سهام خود را علاوه برکارکنان سازمان خود برای فروش به تمام افراد فعال در بازار سرمایه قرار دهد.

معافیت مالیاتی:

شرکت های بورسی درصد پایین تری به نسبت شرکت های سهامی خاص و … مالیات پرداخت می کنند و از مزایای قانونی دیگری مثل انتشار اوراق مشارکت بدون اخذ مجوز از بانک مرکزی بهره مند می شوند که سود های زیادی برای شرکت دارد.

در حال حاضر تمامی شرکت های فعال در ایران باید ۲۵% مالیات بر درآمد فروش به عنوان مالیات پرداخت کنند که این مقدار برای شرکت های پذیرفته شده در بورس ۱۰% کمتر است و اگر سهام آزاد شناور شرکتی بیش از ۲۰% باشد این معافیات دو برابر می شود.

برای شرکت های پذیرفته شده در فرابورس نیز معافیت مالیاتی به نسبت شرکت های خارج از بازار های سرمایه بورس ۵% کمتر است که اگر درصد شناوری شرکت بیش از ۲۰% باشد دو برابر می شود.

عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ چگونه است؟

در گذشته عرضه اولیه به روش حراج و با الویت زمانی انجام می شد که چون این روش تقریبا منسوخ شده به آن نمی پردازیم.

در روش جدید یعنی ثبت سفارش یا بوک بیلدینگ (book building) شرکت پس از پذیرش قوانین و انجام مراحل قانونی ورود به بورس توسط مشاوره های سرمایه گذاری یا صندوق های سرمایه گذاری و متخصصین این حوزه ارزش گذاری می شود تا قیمت هر سهام آن مشخص شود.

با مشخص شدن ارزش آن شرکت برای ورود قدرتمند همراه با رشد سهام به بازار ،قیمت پیشنهادی برای عرضه اولیه پایین تر از قیمت ارزش گذاری تعیین می شود و بازه قیمتی چند درصدی بالا تر از این کف قیمت مشخص می شود و برای خریداران قابل سفارش است.

برای مثال سهامی ۳۵۰ تومان به عنوان کف قیمتی معرفی شده و بازه سقف سفارش آن ۳۸۵ تومان است. همچنین چون تعداد سهام عرضه شده شرکت محدود است و عرضه های اولیه بخاطر قیمت جذاب و سود دهی آن در کوتاه مدت خریداران زیادی دارد برای هر کد معاملاتی سقف محدودی برای سفارش سهام در نظر گرفته می شود.

برای عدم شکست عرضه اولیه قبل از عرضه شدن سهم در بورس شرکتی متعهد می شود تا اگر خریداری برای این عرضه اولیه وجود نداشت درصد قابل توجهی از آن را خریداری کند.

سازمان بورس اوراق بهادار ساعت و روزی که قرار است عرضه اولیه انجام شود را در اطلاعیه ای در سایت کدال منتشر می کند. برای نمونه می توانید اطلاعیه عرضه اولیه سهم تاصیکو را در تصویر زیر مشاهده نمایید:

عرضه اولیه

اگر ثبت سفارشات بیشتر از تعداد سهام عرضه شده باشد سهام ها بین کد هایی که سفارش ثبت کردند به نسبت سفارششان تقسیم می شود و تا عصر آن روز سهام ها به پرتفوی ها واریز می شود.

اما اگر مجموع تعداد سفارش های ثبت شده و تعداد خریدار کمتر از مقدار عرضه باشد آن عرضه با شکست مواجه شده و باید در یک روز دیگر با کاهش قیمت دوباره فرایند عرضه را طی کند و هیچ پرتفویی سهام دریافت نخواهد کرد.

چگونه عرضه اولیه خریداری کنیم؟

تمامی اشخاص حقیقی که دارای کد بورسی باشند می توانند به راحتی این خرید را انجام دهند تنها کافیست پس از مطلع شدن از عرضه اولیه در ساعت و روز مقرر شده سفارش خود را در نماد مورد نظر در محدوده قیمت و تعداد سهام تعیین شده ثبت کنند.

اما باید به نکاتی در خرید عرضه اولیه توجه کرد:

♦ ممکن است سهام با قیمت گران عرضه شود و مناسب سرمایه گذاری نباشد در اینصورت باید قبل از عرضه و خرید وضعیت سهام را بررسی کرد و چون شرکت عرضه اولیه می باشد و سابقه معاملاتی و نمودار ندارد نمی توان از تحلیل تکنیکال بهره برد و تنها باید از تحلیل بنیادی برای ارزش گذاری استفاده کرد. وضعیت صنعت و شرکت های مرتبط با شرکت عرضه اولیه در ارزش گذاری آن تاثیر دارد.

♦ باید این نکته را به خاطر داشته باشیم که عرضه اولیه ها همیشه سود های خوبی برای خریداران نمی سازند و ممکن است قیمت سهمی ۲۰۰ درصد بعد از عرضه اولیه رشد کند و قیمت سهم دیگری ۵۰ درصد بیشتر شد نکند.

♦ اصولا عرضه اولیه ها برای خرید مناسب هستند و بازده خوبی را به معامله گران میدهند ولی چون تعداد و مبلغ کمی سهم به هر کدمعاملاتی تعلق می گیرد مبلغ سود زیاد نخواهد بود.ولی به شما پیشنهاد میدهیم همیشه عرضه اولیه ها را بخرید و اولین روزی که سهم منفی شد از آن خارج شوید.

نکاتی درباره عرضه اولیه:

عرضه های اولیه توسط کارگزاری ها صورت می گیرد.معمولا شرکت ها برای رشد بیشتر قیمت سهام عرضه اولیه را در روز های خوب و مثبت بازار انجام میدهند.گاهی اوقات در روز های تعادلی بازار اگر عرضه اولیه سنگینی انجام شود با جذب نقدینگی بازار و خریداران باعث قرمز شدن دیگر نماد ها و شاخص می شود.