ریسک در لغت به معنی احتمال شکست است.

 مثلاً در رانندگی در جاده های پر پیچ و خم و کوهستانی ریسک بیشتری نسبت به رانندگی در خیابان را دارد.

 یعنی احتمال تصادف در کوهستان بیشتر از خیابان است.

 از این لغت در بازار بورس هم استفاده می شود.

 یعنی احتمال ضرر کردن در سرمایه گذاری خواهد بود، برخی از این ریسک ها به صورت جامع رخ می دهد و در کل بازار سهام اثرگذار است.

مثلاً تحریم های آمریکا در سال ۹۷ و افزایش قیمت دلار این عامل یک ریسک کلی یا سیستماتیک است، اما برخی از این ریسک ها هم متوجه تنها یک سهم یا یک صنعت خواهد شد.

 مثلا آزادسازی نرخ سیمان اثر کلی بر روی صنعت سیمان خواهد داشت یا مثلاً آتش‌سوزی در خط تولید یک شرکت اثر روی سهام آن خواهد داشت.

 اینگونه ریسک ها هم ریسک غیر جامع یا غیر سیستماتیک گویند.

 حالا مبحث را بورسی تر بیان می کنیم:

ریسک سیستماتیک در بورس

ریسک سیستماتیک به ریسکی گفته می شود که بر روی تمام بازار اثر می گذارد و محدود به یک شرکت یا صنعت و مورد خاصی نمی شود. ریسک سیستماتیک همواره وجود دارد و غیرقابل حذف و اجتناب ناپذیر است.

دلایل ریسک سیستماتیک:

از دلایل بوجود آمدن و زیاد بودن چنین ریسک هایی می توان ضعیف بودن یا تغییر در سیاست های حکومتی و خارجی، ارزی، تجاری و … را عنوان کرد. برای مثال جنگ، نوسانات ارز ،تحریم های اقتصادی ،تعرفه ها، تورم و … جز ریسک های سیستماتیک می باشند که همواره سایه آنها بر سر بازار سرمایه و بورس و سرمایه گذاران می باشد.
برای مثال وقتی قیمت دلار از ۳ هزار تومان به ۱۵ هزار تومان افزایش یافت این جهش برای تمام شرکت ها ، تولید کنندگان و فعالین اثر اقتصادی داشته و نمی توان گفت که مواد اولیه مورد نیاز تمام صنایع را با دلار ۳ هزار تومانی تهیه کنیم یا برخی شرکت ها استثنا هستند بلکه این اتفاق برای تمام بازار یکسان است و دلار ارز مرجع واردات و صادرات جهانی است.

یا مثال دیگر تعرفه هایی که کشور ها برای کالاهای وارداتی وضع می کنند مانند جگ تجاری چین و آمریکا در این چند ماه اخیر و یا تهدید های نظامی که باعث افزایش ریسک سرمایه گذاری می شود.
ریسک سیستماتیک تاثیر اقتصادی زیادی بر بازار دارد و بر سود آوری ، فروش محصولات ، تولید، نرخ بهره بانکی و …. تاثیر می گذارد و به عنوان ریسک غیر قابل کنترل نقش مهمی در امور مالی دارد.

همچنین ریسک سیستماتیک با نام های “ریسک غیرقابل حذف” و “ریسک بازار” نیز عنوان می شود که منظور از ریسک بازار عوامل تاثیر گذار خارج از شرکت است که نمی توان آنها را کنترل کرد.

ریسک غیرسیستماتیک:

به ریسکی که بر کل بازار اثر گذار نباشد و تنها بر صنعت٬ گروه و یا شرکت خاصی اثر گذار باشد ریسک غیر سیستماتیک گفته می شود. ریسک غیر سیستماتیک تا حدودی قابل کنترل می باشد و می توان با مدیریت بهینه پرتفوی آنرا کاهش داد.

برای مثال اگر تکنولوژی جدیدی در گوشی های هوشمند ظهور پیدا کند این امر بر شرکت های نرم افزاری و تولید گوشی همراه اثر گذار است و برای مثال تاثیر چندانی بر صنعت سیمان یا دارویی ندارد.

شاخص بتا:

شاخص سنجش میزان ریسک سیستماتیک “بتا” نام دارد که میزان ریسک هر شرکت و سهام را نسبت به میانگین ریسک سیستماتیک تمام بازار نشان می دهد. بتا بیشتر از یک به معنی نسبت ریسک سیستماتیک زیاد آن سهم نسبت به میانگین کل بازار سرمایه است ، بتا برابر یک به معنی یکسان بودن میانگین ریسک سیستماتیک سهام و بازار است و بتا کمتر از یک نشان دهنده ی ریسک کم نسبی آن شرکت و سهام  به نسبت ریسک کل بازار است.
محاسبه شاخص بتا با روش های آماری صورت می گیرد‌.

‏ مثلاً افزایش قیمت دلار برای شرکت هایی که به خارج از ایران دارند دارای بتای مثبت است یعنی افزایش قیمت دلار باعث افزایش قیمت سهام شرکت فولادی خواهد شد اما به فرض افزایش قیمت دلار برای شرکت هایی که واردات به ایران دارند دارای بتای منفی است یعنی افزایش قیمت دلار باعث کاهش قیمت سهام شرکت ایران خودرو خواهد شد چون قطعات و مواد اولیه را با دلار وارد می‌کنند.

نکته:

در متنوع سازی سبد سرمایه گذاری برای کاهش ریسک سیستماتیک کارایی نداد و دلیل آن کلی بودن تاثیرات ریسک سیستماتیک در بازار است این روش برای کاهش ریسک غیرسیستماتیک بکار می رود.