باز هم بحث را با یک مثال آغاز می کنیم.

 فرض کنید همراه شراکت با برادرتان صاحب سوپرمارکتی هستید.

 برای توسعه کسب و کارتان و افزایش دامنه محصولات )مثلاً آوردن انواع شوینده ها یا آوردن لوازم ابتدایی لوازم تحریر) و همچنین بزرگ کردن متراژ مغازه به فکر تزریق پول و خرید مغازه همسایه و یکی کردن آن با مغازه خود هستید.

 برای انجام این کار لازم است سرمایه ای را وارد کنید.

به این کار افزایش سرمایه می‌گویند.

 برای انجام افزایش سرمایه در کارتان باید هم شما و هم برادرتان سرمایه را وارد کنند تا کسب و کارتان توسعه یابد.

 این کار باعث افزایش رونق کسب و کار و به تبع افزایش سوددهی شما خواهد شد.

 در شرکت های بورس هم مانند مثال فوق عمل می کنند، به ترتیبی که شرکت برای توسعه کار و سوددهی یا دادن بدهی خود نیاز به تزریق سرمایه از بیرون را دارد.

هر شرکتی در زمان تاسیس و ثبت ،سرمایه ای را به عنوان سرمایه ثبت شده اعلام می کند ، افزایش این سرمایه در شرکت که منجر به افزایش تعداد سهام شرکت (به نسبت درصد افزایش سرمایه ) می شود به هر دلیل و روشی افزایش سرمایه نامیده می شود.

در شرکت های بورسی سرمایه ثبت شده و افزایش و کاهش آن حسابرسی و اعلام میشود.

مقدار سرمایه هر شرکت از ضرب تعداد سهم های شرکت در قیمت اسمی هر سهم یعنی ۱۰۰۰ ریال بدست می آید. برای آگاهی از سرمایه ثبت شده هر شرکت می توانید با مراجعه به سایت کدال بصورت زیر سرمایه ثبت شده شرکت را مشاهده کنید.

ابتدا در جست و جوی اطلاعیه ها نماد شرکت مورد نظر خود را وارد کرده سپس یکی از اطلاعیه های مربوط به صورت های مالی را باز کرده و در بالای صفحه و در جلوی نام کامل شرکت سرمایه ثبت شده شرکت مشاهده می شود.

سرمایه ثبت شده

دلایل افزایش سرمایه شرکت ها

معمولا شرکت ها در طول فعالیت خود به تامین مالی از منابع مختلف بنا به دلایل مختلفی مثل سرمایه گذاری های جدید ، خارج شدن از زیان ، ورود پول جدید به شرکت و … نیاز پیدا می کنند که راه های زیادی برای اینکار وجود دارد مانند وام گرفتن یا انتشار اوراق قرضه و افزایش سرمایه.

بنابراین شرکت ها برای گسترش فعالیت ها و گاهی برای بقا در عرصه نیاز به تامین مالی دارند و می توانند از طریق افزایش سرمایه این کار را انجام دهند و ساختار های مالی شرکت را اصلاح کنند.

افزایش سرمایه برای شرکت ها منافع زیادی دارد چون سهام عادی الزامی برای پرداخت سود ندارد و شرکت با وارد کردن نقدینگی به حساب خود با خیال راحت می تواند به سرمایه گذاری های بیشتر بپردازد.

این در حالیست که اگر وام دریافت کند برای بازپرداخت اقساط آن باید ریسک زیادی را قبول کند.همچنین اجباری برای خرید سهام فروخته شده ندارد و سهام های منتشر شده تا ابد می توانند در دست دیگر معامله گران معامله شوند در حالی که برای اوراق قرضه باید سود پرداخت شود.

مراحل افزایش سرمایه

وقتی شرکت نیاز به افزایش سرمایه پیدا می کند هیئت مدیره مجمع عمومی فوق العاده ای را برگزار می کند و در آن پیشنهاد افزایش سرمایه و دلایل و روش آن را به دیگر سهام داران اعلام می کند و پس از آن برای تصمیم گیری قطعی اجرای آن رای گیری می شود اگر این پیشنهاد تصویب شد اقدامات قانونی و اخذ مجوز از سازمان بورس دریافت شده سپس افزایش سرمایه ثبت شده و به پرتفوی سهام داران واریز می شود.

همچنین تمام این مراحل با جزییات در اطلاعیه های کدال منتشر می شوند.

برای مثال در تصویر زیر اطلاعیه های مرتبط با افزایش سرمایه شرکت همراه اول را مشاهده می کنید.

اطلاعیه های افزایش سرمایه شرکت همراه اول

نکات درباره مراحل افزایش سرمایه:

در زمان مجمع تصمیم گیری برای افزایش سرمایه نماد معاملاتی شرکت در بازار بورس متوقف می شود و تنها کسانی که در روز تاریخ مجمع سهام دار باشند از افزایش سرمایه استفاده می کنند.در اولین روز بازگشایی نماد معاملاتی شرکت ، معاملات شرکت بدون دامنه نوسان انجام می شود.

برای مثال سهم X در تاریخ ۲۰ مهر ۹۸ برای افزایش سرمایه بسته می شود اگر تا آن تاریخ سهام دار بوده باشید می توانید از افزایش سرمایه استفاده کنید ولی اگر در خود روز ۲۰ مهر قبل از بسته شدن نماد شرکت سهام خود را فروخته باشید دیگر نمی توانید از افزایش سرمایه آن استفاده کنید.

انواع افزایش سرمایه:

در ایران ۴ روش معمول برای افزایش سرمایه وجود دارد که به آنها می پردازیم:

افزایش سرمایه از سود انباشته :

طبق قوانین بورس شرکت ها سالانه موظفند تا حداقل ۱۰ % EPS را به عنوان اندوخته شرکت نگهداری کنند که این مقدار می تواند تا ۹۰% هم افزایش یابد. وقتی چند سال پشت سر هم سود تقسیم نمی شود و شرکت این سود را اندوخته میکند ٬ مبلغی که جمع شده را شرکت می تواند بصورت نقدی بین سهام داران تقسیم کند و یا با افزایش سرمایه در برنامه های تولیدی و سرمایه گذاری های جدید از آن پول استفاده کند.

در این روش پولی از خارج شرکت وارد شرکت نمی شود و منبع تامین مالی افزایش سرمایه از حساب اندوخته شرکت است و سهام های منتشر شده جدید به نسبت تعداد سهام ٬ سهام داران و درصد افزایش سرمایه واریز می شود.

درصد سهام داری و ارزش بازار سهام دار نیز مطابق فرمول (قیمت تئوریک) بعد از افزایش سرمایه هیچ تغییری نمی کند . چون سهام دار جدیدی در این روش وارد سهم نمی شود و از طرفی در افزایش سرمایه ارزش بازار مالکین بصورت واریز سهام تغییر نمیکند. کاهش یا افزایش دارایی سهام دار بسته به قیمت سهم در روز بازگشایی نماد شرکت و  افزایش یا کاهش قیمت در عرضه و تقاضا بازار می باشد یعنی:

وقتی سهم های افزایش سرمایه به پرتفوی واریز می شود قیمت سهام شرکت به همان میزان کاهش می یابد که به آن رقیق شدن سهام گفته می شود. برای همین در نمودار ها این اختلاف قیمت که بدون انجام معاملات حاصل می شود بصورت گپ بوجود می آید و برای حذف آن از نمودار های تعدیل شده استفاده می شود.

همچنین در روش سود انباشته هیچ گونه حق تقدم انتشار پیدا  نمی کند.

پیش بینی قیمت سهام پس از افزایش سرمایه یکی از مهم ترین عوامل برای بررسی جذابیت میزان این افزایش است که برای افزایش سرمایه از محل سود انباشته فرمول زیر را محاسبه می کنیم:

ابتدا درصد افزایش سرمایه را تقسیم بر ۱۰۰ کرده و آنرا نام گذاری می کنیم.

سپس عدد بدست آمده را با ۱ جمع می کنیم و قیمت پایانی در اخرین روز معامله قبل از افزایش سرمایه را تقسیم بر آن می کنیم.

افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی دارایی ها:

این روش در اقتصاد های تورمی انجام می شود برای مثال شرکتی ۲۰ سال پیش ساختمانی را با مبلغ یک میلیون تومان خریداری کرده و در زمان حال قیمت آن ساختمان حدود یک میلیارد تومان است اما در سرمایه ثبت شده شرکت همان قیمت قدیمی ثبت شده و باعث کم جلوه داده شدن سرمایه ثبت شده شرکت و گاهی اوقات نسبت کم دارایی ها به بدهی ها می شود. شرکت ها برای رفع این مشکل از روش تجدید ارزیابی دارایی ها برای افزایش سرمایه استفاده می کنند.

پس تجدید ارزیابی دارایی های شرکت به شرطی انجام می شود که بهای تمام شده کالا ، دارایی ها و محصولات شرکت با ارزش های جدید اختلاف زیادی داشته باشند.

در روش تجدید ارزیابی نیز سهام داران پولی بابت دریافت سهم های انتشار یافته پرداخت نمی کنند و پولی از خارج شرکت وارد نقدینگی آن نمی شود اما بالا رفتن ارزش دارایی های شرکت در نسبت های مالی ترازنامه تاثیر گذار است.

در تجدید ارزیابی درصد مالکیت سهام داران تغییر نمی کند چون سهام هر شخص به نسبت مالکیت آن و متناسب با درصد افزایش سرمایه بطور مساوی واریز می شود و سهام دار جدیدی از طریق تجدید ارزیابی سهام دار نمی شود همچنین ارزش دارایی های سهام داران نیز تغییر نمی کند و با افزایش سهام هایشان در پرتفوی قیمت سهام به همان میزان کاهش یافته و سهم رقیق می شود.

افزایش سرمایه

افزایش سرمایه از مطالبات و آورده نقدی:

وقتی شرکت نیاز به افزایش سرمایه دارد اما از دیگر روش ها نمی تواند این کار را انجام دهد و اندوخته کافی برای این کار ندارد و یا سیاست شرکت بر آن است که از روش های دیگر استفاده نکند می تواند از افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی بهره ببرد.

در روش مطالبات و آورده نقدی شرکت می تواند با دریافت پول از بدهکاران و سهام داران خود منبع مالی افزایش سرمایه خود را تامین کند پس این روش با ورود پول و نقدینگی به شرکت همراه است.

چون آورده نیاز به حمایت سهام داران دارد شرکت با استفاده از اوراقی به نام حق تقدم ابتدا به سهام داران خود حق استفاده و شرکت در افزایش سرمایه را می دهد.

اوراقی که به عنوان حق تقدم به انتشار می رسد و به پرتفوی واریز می شود حدود ۱۰۰۰ ریال (که قیمت اسمی است طبق قیمت تئوریک) از قیمت بازاری سهم کمتر است و سهام داران برای تبدیل حق تقدم ها به سهام عادی باید مبلغ اسمی را به حساب شرکت واریز کنند.

مهلت واریز مبلغ اسمی برای حق تقدم حدود ۲ ماه است و در این مدت می توان حق تقدم ها را خرید و فروش کرد و کسانی که تمایلی برای استفاده از حق تقدم و تبدیل آنها به سهام عادی ندارند می توانند حق تقدم خود را فروخته مبلغ آن را دریافت کنند.

کسی که بخواهد حق تقدم را بخرد و تبدیل به سهام عادی بکند باید ابتدا به صاحب حق تقدم ارزش آنرا پرداخت کند و سپس مبلغ اسمی را برای گواهی حق تقدم خرید برای شرکت واریز کند بعد منتظر بماند تا مهلت معاملات و پذیره نویسی حق تقدم ها تمام شود بعد از آن تا چند ماه طول می کشد تا سهام منتشر شده عادی به پرتفوی واریز شود.

اگر شخصی حق تقدم خود را نفروشد و مبلغ مورد درخواست شرکت را واریز نکند پس از پایان مهلت خرید و فروش شرکت از طریق کارگزاری های بورس در بازار های بورس حق تقدم های مانده را پذیره نویسی می کند تا اشخاص دیگری به جای آن سهام دار حق تقدم را خریده و مبلغ مورد نیاز برای افزایش سرمایه را برای شرکت واریز کنند در نهایت پس از پذیره نویسی شرکت تفاوت بین قیمت فروش رفته حق تقدم ها و قیمت اسمی را به حساب سهام دار قبلی که صاحب حق تقدم بوده واریز می کند.

نکته مهم در روش مطالبات و آورده نقدی زمان بر بودن آن است که ممکن است حتی تا ۶ ماه طول بکشد که سهام های منتشر شده پس از افزایش سرمایه به پرتفوی ها واریز شود.

در روش آورده نقدی که با انتشار حق تقدم همراه است اگر تمامی حق تقدم ها توسط سهام داران قبلی استفاده شوند تغییری در درصد سهام داری شرکت بوجود نمی آید اما اگر شخص دیگری وارد شود و با خرید حق تقدم و پرداخت مبلغ آن سهام دار شود درصد های سهام داری تغییر می کند.

فرمول محاسبه قیمت حق تقدم و سهم پس از افزایش سرمایه آورده نقدی:

معمولا در افزایش سرمایه آودره نقدی حق تقدم برای جذاب بودن حق تقدم و همچنین طولانی بودن واریز آن به پرتفوی قیمت حق تقدم کمتر از قیمت تئوریک محاسبه از طریق فرمول می باشد.

افزایش سرمایه از صرف سهام:

روش صرف سهام به روشی گفته می شود که شرکت از اندوخته ، مطالبات و تجدید ارزیابی استفاده نکند و درخواست آورده بیش از مبلغ اسمی (یعنی ۱۰۰۰ ریال) بابت هر سهم را داشته باشد که می تواند با حفظ حق تقدم یا سلب حق تقدم این کار را انجام دهد.

در صورتی که با حفظ حق تقدم این افزایش سرمایه انجام شود مشابه روش مطالبات و آورده نقدی می باشد تنها با این تفاوت که مبلغی که باید به حساب شرکت بابت هر حق تقدم واریز شود بیشتر از ۱۰۰ تومان است. اما در صورتی که از سلب حق تقدم استفاده شود شرکت بدون انتشار حق تقدم برای سهام داران قبلی اقدام به پذیره نویسی برای سهام های جدید می کند و تفاوت قیمت فروش رفته سهام ها و مبلغ درخواستی برای هر سهم به حساب اندوخته شرکت واریز می شود که می تواند به صورت نقدی بین سهام داران قبلی تقسیم کند و یا برای سهام داران قبلی سهام جدید منتشر کند.

در این روش درصد سهام داری مالکین تغییر می کند و شرکای جدید زیادی می تواند جذب کند همچنین همراه با ورود جریان نقدینگی از خارج شرکت است که به بنیاد شرکت قدرت می دهد.

نکات افزایش سرمایه:

♦ قیمت های محاسبه شده برای پیش بینی افزایش توسط فرمول تئوریک می باشند و تنها حدود قیمت ها را برای ما مشخص می کنند در حالی که در معاملات و روز بازگشایی سهم عرضه و تقاضا باعث نوسانات قیمت می شود.

افزایش سرمایه ها به هر روشی جذابیت های خاص خود را برای سرمایه گذاران دارا می باشند. در روش سود انباشته و تجدید ارزیابی پس از باز شدن نماد و واریز سهام جدید به پرتفوی چون قیمت سهم کاهش پیدا کرده مستعد رشد می شود و از این طریق به سهام داران خود سود مناسبی می رساند. ( در توضیحات بالا خدمتتان عرض کردیم که بعد از افزایش سرمایه میزان دارایی ریالی شما از سهم تغییر نمیکند یعنی قبل از افزایش سرمایه ۱۰۰ عدد سهم داشتید به ارزش ۱۰۰ هزار تومان. حالا بعد از افزایش سرمایه ۴۰۰ عدد سهم دارید به ارزش همان ۱۰۰ هزار تومان با این تفاوت که قبل از افزایش سرمایه قیمت هر سهم ۱۰۰ تومان بود و بعد از افزایش سرمایه ۲۵ تومان.)

♦ در روش مطالبات آورده و صرف سهام نیز در کنار واریز حق تقدم و یا سود آنها قیمت انتشار حق تقدم کمی پایین تر از ارزش روز بازاری سهام می باشد تا سهام داران با خرید ارزان تر در آینده سود کنند.

♦ در شرکت ها کاهش سرمایه نیز اتفاق می افتد که به دو نوع اختیاری و اجباری می تواند صورت بگیرد در صورتی که شرکت سرمایه ثبت شده را اشتباهی ثبت کرده باشد و یا وضعیت نامطلوبی داشته باشد و یا در زیان باشد تا حدی که زیان انباشته شرکت بیشتر از نصف سرمایه ثبت شده آن باشد شرکت مجبور به کاهش سرمایه می باشد.

♦ گاهی اوقات شرکت ها از افزایش سرمایه ترکیبی استفاده می کنند برای مثال ۵۰ % از محل تجدید ارزیابی ۲۰ % از سود انباشته و ۳۰ % از آورده نقدی و مطالبات که در مجموع می شود ۱۰۰ % افزایش سرمایه. این نوع افزایش سرمایه ها به دلیل محدود بودن منابع مختلف مالی و بعضا مشکلات شرکت و… حاصل می شود و هر نوع از آن به روش محاسبه مخصوص خود انجام می شود.